Álles kan kapot – De neoliberale destructiemachine

Icons from www.flaticon.com attributed to Smashicons and Freepik and others

Toen ik jong was, had ik maar weinig succes bij de dames. Ik was verlegen, sociaal niet zo handig en vaak in gezelschap van teveel andere lompe kerels die, net als ik, ook teveel bier op hadden. Bij een van mijn goede maten destijds was dat wel anders; hij had altijd leuke, mooie meisjes als vriendinnetje (soms per ongeluk meer dan één tegelijk, zonder dat ze het van elkaar wisten). Misschien was dat omdat hij niet zo bizar veel bier dronk als de rest, maar het liever hield bij een “appeltje met ijs, lekker”.

Als ik dan weleens verliefd was op een dame en bij hem kwam verzuchten dat het toch niets zou worden omdat ze al een vriend en een steady relatie had, dan stak hij me altijd opgewekt een hart onder de riem: “Ach joh, Willem, álles kan kapot!”.

Alles kán kapot. Ik denk de voorbije twee jaren vaak aan die wijze woorden van toen. Wat is er in Nederland veel stuk gemaakt, wat is er toch veel kapot gegaan. Ik heb met eigen ogen van dichtbij gezonde ondernemingen stuk zien gaan als direct gevolg van het bizarre, destructieve  coronabeleid. Veel erger nog: de hardwerkende ondernemers zelf ook. Kapot. Met gezin en al. Er is nog zo vreselijk veel méér te gronde gericht tijdens de decenniumlange neoliberale roofpolitiek van Mark Rutte cum suis.

Het “vaasje” van Rutte

We waren gewaarschuwd, in 2018 al, door de man zelf. In een open brief aan “17 miljoen gewone en bijzondere mensen”, die hij uiteraard ook toen al met zijn NLP-trucjes “we” noemde, vergeleek hij Nederland met een “vaasje”. Net als een vaasje was Nederland “teer” en “broos”. En daarom waarschuwde hij: “Heus, het kan ook kapot gaan.”.

Kapot ging het. Kapot moest het. In 2018 zaten de barsten er al goed in, maar dat was voor Rutte niet genoeg. Nederland moest volledig aan diggelen. De bevolking zelf, die “gewone en bijzondere mensen”, moest kapot. Samen het hun kinderen. Dat lukte hem, via onder andere de Toeslagenaffaire, die de terreur van de Staat-o-Paat aan het licht bracht. Daaruit bleek ook dat cruciale overheidsdiensten al kapot waren, samen met hun processen en menselijke uitvoerders. Discriminerende algoritmen en institutioneel racisme zijn regel in plaats van uitzondering geworden. De Belastingdienst, het UWV en zoveel andere uitvoerende overheidsorganen zijn kapot.

Zo ook de politie, waar racisme en discriminatie volgens de eigen bazen een “structureel probleem” zijn. Om over het toenemende politiegeweld maar niet te spreken. Ook de politie is kapot. Er is geen “duidelijke langetermijnvisie” en de diverse afdelingen en speciale teams functioneren niet zoals zou moeten. Neem de Landelijke Eenheid, of het Team Criminele Inlichtingen als voorbeeld; ze zijn kapot.

Van het onderwijs als sector weten we niet beter dan dat het stuk is. Het onderwijs is al heel lang kapot en alleen nog maar verder in het slop geraakt. Of in het ‘Arie Slob’, om precies te zijn. Om er zeker van te zijn dat het voorlopig nog niet wordt gerepareerd, gooit Rutte-IV er nu ook nog Dennis Wiersma tegenaan. Die komt na de zomer met een “routekaart” naar inclusief onderwijs in 2035. U leest het goed: 2035. Dat er vandaag de dag al tienduizenden leerlingen thuis zitten omdat het onderwijs voor hen ondermaats is en men geen passende oplossing kan vinden, is blijkbaar geen reden om wat voortvarender te werk te gaan. Het onderwijs blijft het komende decennium nog wel een tijd kapot.

De zorg is kapot. Die was vóór corona al stuk, totaal uitgehold en uitgekleed en is door Hugo de Jonge tijdens de hoogtijdagen van zijn pandemie proactief nog verder afgeschaald. En ook de huidige minister, Ernst Kuipers, wil niets van opschalen weten. Een ziekenhuis met tien IC-bedden waarvan er ‘slechts’ zeven bezet zijn? “Die rekening moet u mij niet sturen”, was daarop zijn antwoord. Laten we gewoon nog maar een tijdje ‘klappen voor de zorg’. Dan vergeten die paar overgebleven zorgmedewerkers die nog niet weggerend zijn naar een ‘functie elders’ misschien even hoe kapot het er is.

De provincie Groningen is ook kapot. De huizen van de Groningers en de Groningers zelf. Dat is geen ongelukje, maar neoliberaal overheidsbeleid, zo weten we inmiddels. Burgers mogen van de kabinetten-Rutte namelijk wél kapot, maar multinationals en hun woekerwinsten liever niet. Al in 2013 hadden Shell, ExxonMobil en joint venture NAM achter de schermen een bepalende invloed op het kabinetsbesluit de gaswinning ongemoeid te laten. Om het grote industriële geld te beschermen, mocht Groningen kapot.

Ook de natuur is kapot, zo vindt zelfs de Hoge Raad. Daar baalt de regering van, want die vindt uit principe dat de rechter niet “op de stoel van de politiek kan gaan zitten”. De kabinetten-Rutte vinden namelijk al jaren dat hun beleid boven iedere wet verheven moet zijn en schrikken er niet voor terug om gewoon even snel de wet aan te passen als ergens een rechter zo brutaal durft te zijn een vonnis te wijzen in het nadeel van de Rijksoverheid.

De natuur is kapot en om te doen alsof ze het op last van de rechter braaf gaan repareren, moeten van de regering de boeren kapot. Het is namelijk hún schuld, zo vindt zelfs regeringspartij CDA die ooit steevast opkwam voor de boeren. Als het ene stukje natuur dan niet kapot mag, dan het andere maar, zo denkt men in Den Haag en dus richt men de pijlen op de boeren. Het besturen op basis van drang en dreigementen met dwang wordt ook nu weer uit de kast getrokken om de boeren hun land af te pesten en hun bedrijf uit te jagen. Dat valt uiteraard niet zo lekker bij de boeren en zelfs niet bij enkele lokale afdelingen van de VVD zelf. Wat verwacht men ook, als men een ‘stikstofminister’ zonder enige kennis van stikstof, van chemie of van de agrarische sector aan het roer zet en bij de boeren aan tafel? De uitkomst kan er maar één zijn: dat samen met de natuur ook het boerenbedrijf totaal kapot gaat.

Drang en dreigen met dwang. Dat is de standaard modus operandi geworden van het neoliberalisme van Rutte-I, II, III en nu IV. Een uitblinker daarin is Hugo de Jonge. Zo maakte hij eerst de zorg kapot en nu gaat hij vrolijk verder met de woningmarkt en de volkshuisvesting. Die zijn stuk, maar niet stuk genoeg. Er moeten woningen bij. Er moet gebouwd worden, ook als de kenners en nauw betrokkenen ter plaatse denken dat het probleem beter anders opgelost kan worden. De Jonge duldt geen inspraak of visies van partijen die het beter weten. De minister wil gemeenten “een aanwijzing” kunnen geven op het gebied van woningbouw. Bouwen ze niet genoeg naar zijn smaak, dan wil De Jonge ze daartoe kunnen dwingen. Niet alleen de volkshuisvesting en de woningmarkt moeten stuk, ook de zo belangrijke relatie met de gemeenten moet kapot.

De politiek is zelf ook kapot

Dat laat zien hoezeer de politiek zélf kapot is. Onze versie van ‘democratie’ voorop. Een parlement dat 150 luttele zetels moet verdelen onder inmiddels twintig (20!) fracties is gewoon stuk. Het staat symbool voor dat “tere vaasje” dat Rutte eigenhandig op het doorgerotte beton kapot gesmeten heeft in twintig vlijmscherpe scherven. Dat de democratie al heel lang kapot is blijkt ook uit de historisch lage opkomst bij de gemeenteraadsverkiezingen dit jaar. Het vertrouwen van de burger in de politiek is kapot en zelfs de liefde voor het koningshuis is stuk. Nooit eerder was het vertrouwen in de Oranjes zo laag. Het gehele staatsbestel lijkt kapot.

Dat gebrek aan vertrouwen leeft niet alleen bij de burger. Ook bij de bewindslieden en de Kamerleden zelf is het vertrouwen stuk. De maand april staat inmiddels garant voor het traditionele ‘dieptepunt’ in de Tweede Kamer waar Kamerleden uitspreken zich “te schamen” voor de wanvertoningen die zich in dat theater afspelen. Het aantal moties van wantrouwen is niet meer bij te houden. Het vertrouwen in Rutte is al ruim een jaar onherstelbaar kapot en het vertrouwen in elkaar is niet beter. Moties van afkeuring waarbij de “wegen zich scheiden”, al dan niet met “een zwaar gemoed”, halen het dan soms wel en dan zegt er iemand traditioneel ongemeend “sorry”, maar omdat het geheugen ook stuk is en men steeds ergens geen “actieve herinnering” meer aan heeft, is en blijft het allemaal voor de bühne. Het politieke proces is door de huidige generatie politici simpelweg stukgemaakt. Het is kapot.

Dat betekent dat ook de politieke partijen zélf steeds verder kapot gaan. We zien hoe het CDA steeds verder stukgemaakt wordt door de eigen politiek leiders met het charisma van een Balkenende, De Hoop Scheffer, Buma of Hoekstra. Het is knap, hoe Rutte erin slaagt de politieke concurrentie zichzelf van binnenuit te laten opblazen. Hoe doet hij dat toch? Dat doet hij per SMS en met een geheugen dat ook kapot is. Dat van zijn mobiel en dat van hemzelf. Als een poppenspeler lukt het hem zich te omringen met zwakke en makkelijk beïnvloedbare ministers en staatssecretarissen van die voor hem de blunders maken en incasseren. Zo gaat alles vanzelf stuk, inclusief de hoofdrolspelers zelf. Die worden dan ziek en vallen uit, of ze stappen op uit eigen beweging of worden daartoe gedwongen. Geen andere premier heeft zoveel ministers en staatssecretarissen versleten als Mark Rutte en hij lijkt voorlopig nog niet klaar.

Een ander toonbeeld van zelfdestructie is de PvdA en de ’linkse oppositie’ voor zover die ooit heeft bestaan. Die oppositie kan ook kapot en doet dat desnoods uit eigen beweging. Ooit was er iets groens en links dat GroenLinks heette. Toen kwam Halsema en inmiddels maakt Jesse Klaver de vernietiging compleet. Bij de PvdA gaat het net zo. Ooit kwam men ergens voor op en toen kwam Asscher en nu mag Kuiken de destructieve klus klaren. Ze zien van elkaar wat ze te doen staat en dus doen ze het maar samen. Klaver van GroenLinks en Kuiken van de PvdA gaan samen hun partijen vernietigen tot beide niet meer bestaan. Eindelijk. Ik hoop van harte dat ze het lukt. Formeel naar buiten toe is er nog “geen sprake van een fusie”, maar in Den Haag is er altijd vuur daar waar rook wordt gesignaleerd. Ploumen wilde er niet aan en werd gewipt en vervangen door Kuiken die samen met Klaver staat te springen om van de horeca “een soort seizoenswerk” te maken waarvoor “we mensen dan ook omscholen of daarop aanpassen”. Politiek links, voor zover men daar zelf vindt dat het nog bestaat, kan dus ook kapot. Klaver en Kuiken. De ‘KK-beweging’. Wellicht kunnen ze kijken of Kaag nog steeds te porren is voor een “links en progressief blok” dat zij eerder keihard liet vallen. Kaag, Klaver en Kuiken, samen verder als het ‘KKK-blok’. Tja, wellicht dat dát in sommige oren toch niet zo lekker klinkt…

Alles kan en móet kapot onder neoliberaal Rutte. Het wegennet is kapot. Zelfs VVD-ers mogen niet harder dan 100 km/uur wat toch niet kan vanwege die steeds maar langere files. Op sommige stukken snelweg, bijvoorbeeld op de A50, is het inmiddels zo slecht gesteld met het asfalt na jaren van gebrekkig en achterstallig onderhoud, dat je er soms nog maar 80 km/uur mag rijden omdat de steenslag je anders om de oren vliegt. Hobbelend over de gaten en scheuren in de weg, waant u zich in België. Met het openbaar vervoer gaan, is geen alternatief want dat is óók stuk. Het was altijd al stuk, maar het is nu helemaal kapot omdat er niet eens meer personeel te porren is voor een stukje rijden met een bus of een trein. Als er al personeel ergens werkt, dan klinkt ook daar steeds vaker het inmiddels zo bekende ‘ik-heb-geen-zin-in-werk-excuus’: “Ja baas, ik heb een zelftest gedaan en die was positief dus nu moet ik in quarantaine”. Neoliberaal beleid, samen met coronabeleid maakt meer kapot dan je lief is.

Álles? Kan echt álles kapot? Ook de pareltjes en de kroonjuweeltjes van de eigen VVD zelf? Ja hoor, ook het grote geld, de industrie en de bedrijvigheid. Unilever? Vertrokken. Shell? Wordt net als Unilever ook volledig Brits. En zélfs Schiphol kan kapot. Wie had ooit gedacht dat een VVD-coalitie de eigen nationale luchthaven zou slopen? Schiphol is stuk. De flarden hangen erbij. Het werkt niet, er is te weinig personeel en er is geen manager of bestuurder die weet hoe het nu verder moet. Dan doet men wat men van de politici heeft geleerd: beteuterd voor een camera gaan staan en “sorry” zeggen. Excuses repareren echter helemaal niets. Stuk is stuk, kapot is kapot.

Zelfdestructief

Ja, mijn maat van destijds had inderdaad gelijk: álles kan kapot. Een heel land kan kapot. Van binnenuit zelfs. Dit alles overziend doet het me wat; ook bij mij is er veel kapot gemaakt. Waar ooit vertrouwen was, zit nu een diepgeworteld wantrouwen. Waar ooit optimisme was, ben ik nu overwegend pessimistisch. De Staat-o-Paat heeft in meer dan een heel decennium en middels drie kabinetten aan destructieve kracht gewonnen en lijkt vandaag de dag in het vierde kabinet nog lang niet klaar. Zolang er nog maar iets in Nederland overeind staat, zal hij dat kapot willen maken. Alles móet stuk.

Uiteindelijk leidt dit alles tot zelfdestructie. Als de Staat-o-Paat, de neoliberale destructiemachine, na “het vaasje” uiteindelijk ook zichzelf heeft vernietigd, staat er dan nog iets of iemand overeind die de boel weer zal proberen te repareren?

Wie het weet, mag het zeggen.